Istotą ich życia była kontemplacja. Miejsca, gdzie wznosili swoje klasztory, musiały być więc usytuowane w malowniczym krajobrazie i oddalone od ludzkich siedzib. W okolicach wsi Stare Slemene na terenie dzisiejszej Słowenii kartuzi pojawili się w połowie XII wieku. Tu, nad rzeką Žičnicą, mnisi założyli otoczoną potężnymi murami osadę z romańskim kościołem, celami mieszkalnymi i wspaniałą biblioteką. Do naszych czasów częściowo zachowały się świątynia, niewielka kaplica oraz pozostałości obwarowań. No i urokliwe otoczenie porośniętych gęstymi lasami wierchów. Dzięki inicjatywie lokalnych władz można je teraz podziwiać ze szczytu dawnego kościoła. Architekci z pracowni Medprostor w Lublanie stworzyli nad pozbawionymi sklepień murami nowe zadaszenie. Konstrukcja jest ruchoma. Z jednej strony zabezpiecza zabytek i umożliwia organizowanie różnych wydarzeń poniżej, z drugiej zachowuje utrwalony przez dziesięciolecia wizerunek ruin otwierających się na niebo. Nowe, stalowe schody wzbogacają dawny kościół o funkcję cieszącego się popularnością punktu widokowego. Nic dziwnego, bliskość z naturą należy do naszych najbardziej atawistycznych potrzeb.
Ruiny XII-wiecznego kościoła w miejscowości Stare Slemene na Słowenii przekryto nowym, ruchomym zadaszeniem (proj. Medprostor, 2022). Dzięki tej interwencji na szczycie zabytku powstał atrakcyjny punkt widokowy. Zdjęcie: Miran Kambič
– Jest taka teoria, „prospect and refuge”, która mówi, że najlepiej czujemy się wtedy, gdy mamy zapewnione miejsce do ukrycia się, a przed sobą bardzo szeroki widok. Wtedy czujemy się najbardziej komfortowo, bezpiecznie, co sprzyja odnalezieniu spokoju i wyciszeniu – tłumaczy Urszula Forczek-Brataniec, architektka i ceniona specjalistka w zakresie architektury krajobrazu. Dodaje, że przez rozprzestrzenianie się wszelkiego rodzaju zabudowy na tereny wiejskie i podmiejskie dalekie widoki same w sobie stają się ostatnio coraz większą wartością. – Zyskujący na popularności trend, by umożliwić ludziom podziwianie pięknych krajobrazów, nie jest oczywiście niczym złym, ale jeśli decydujemy się na budowę jakiejś wieży widokowej, warto jej formę dobrze przemyśleć i dostosować do charakteru otaczającego krajobrazu – podkreśla.
Oparte na formie okręgu platformy wypoczynkowe w Słupcy koło Konina autorstwa Pawła Grobelnego (2024) nagrodzono m.in. w konkursie o Nagrodę Architektoniczną Województwa Wielkopolskiego. Zdjęcie: Janusz Nowak
Szczęśliwie przykładów takich udanych realizacji, służących turystyce, a przy okazji refleksji nad potęgą natury, można znaleźć na świecie coraz więcej, od rezerwatu Getterön w Szwecji, gdzie w 2024 roku według projektu biura White Arkitekter powstała drewniano-stalowa wieża do obserwacji ptaków, po okrągłe platformy na Jeziorze Słupeckim koło Konina autorstwa Pawła Grobelnego. Projektant zdecydował się na efektowne, lekkie konstrukcje z modrzewia. W ubiegłym roku oddano do użytku kolejny etap inwestycji: 200-metrowy pomost zakończony platformą, z której można obserwować gniazdujące na pobliskiej wyspie kormorany, gęgawy i łyski. – Przy projektowaniu tego typu obiektów najważniejsze jest, by na zadanie odpowiadać jak najmniejszą liczbą działań – mówi Grobelny.
Wieża Kärven w rezerwacie Getterön w Szwecji (proj. White Arkitekter, 2024) powstała, by ułatwiać obserwacje ptaków. Zdjęcie: Felix Gerlach
Z podobnego założenia wyszli architekci z Clover Studio, opracowując punkty widokowe na terenie stanowiska archeologicznego w pobliżu Mada’in Salih w Arabii Saudyjskiej. Kompleks starożytnych grobowców cywilizacji nabatejskiej dawnego miasta Hegra jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, nowe obiekty powstały więc jako tymczasowe, niezwiązane na stałe z gruntem. Ich krzywoliniowe ściany wykonano w konstrukcji drewnianej i wypełniono lokalnymi skałami, a następne otynkowano, zabezpieczając przed warunkami atmosferycznymi. Całość przykryto materiałem, by przypominała dawne namioty Beduinów. W ten sposób powstał atrakcyjny szlak turystyczny, uzupełniony o tablice graficzne informujące nie tylko o dziedzictwie tego miejsca, ale też o jego przyrodzie i geologii.
Nawiązujące do namiotów Nabatejczyków punkty widokowe na terenie starożytnego miasta Hegra w Arabii Saudyjskiej Clover Studio zaprojektowało jako obiekty tymczasowe (2024). Zdjęcie: Harry Clover
Na listę UNESCO wpisano również urzekający spektakularną różnorodnością form krajobraz Dolomitów w północno-wschodnich Włoszech. Mimo to na zboczu masywu Marmarole kilka lat temu wzniesiono nowoczesne schronisko mogące pomieścić nawet 12 osób. Inwestycję zlecił lokalny klub alpejski, a projekt opracowało biuro Demogo. Niewielki obiekt otrzymał nazwę „Bivacco Fanton”, na cześć braci, którzy byli pionierami wspinaczki wysokogórskiej w tym rejonie. Posadowiono go w skale za pomocą specjalnych kotew rozporowych, bez użycia chemikaliów. Cała konstrukcja jest całkowicie demontowalna i została przywieziona na miejsce helikopterem podczas jednego lotu. Dziś służy turystom, którzy mogą z niej korzystać bezpłatnie i bez konieczności wcześniejszej rezerwacji. – Kolejne pokolenia wychowują się w coraz większym oddaleniu od przyrody – podkreśla Urszula Forczek-Brataniec. – Zarówno wieże widokowe, jak i ścieżki w koronach drzew sprzyjają oswojeniu natury, a odpowiednio wykorzystane pozwalają popularyzować wiedzę o ochronie środowiska.
Schronisko „Bivacco Fanton” na zboczu masywu Marmarole w Dolomitach (proj. Demogo, 2021). Aby ograniczyć ingerencję w litą skałę, obiekt posadowiono za pomocą specjalnych kotew rozporowych. Zdjęcie: Iwan Baan
Ścieżka pieszo-rowerowa (proj. Topiaris, 2023) wije się przez 6 kilometrów wzdłuż podmokłych nabrzeży rzeki Tag, łącząc Lizbonę z Vila Franca de Xira. Zdjęcie: João Guimarães i Artur Carvalho
Najnowsza „ścieżka w koronach drzew” powstała w Ciężkowicach, między Tarnowem a Nowym Sączem (proj. Jerzy Wowczak, 2023). Konstrukcja o długości ponad tysiąca metrów wije się pośród lasów Pogórza Karpackiego, a w najwyższym punkcie osiąga wysokość 22 metrów nad ziemią. Drewniany pomost dostępny jest także dla osób poruszających się na wózku. Zdjęcie: CUTiK Gmina Ciężkowice
.jpg)
Punkt widokowy w miasteczku Puebla de Arenoso w prowincji Castellón (proj. Javier López Bautista, 2023). Ceramiczne płytki na posadzce rozchodzą się promieniście od rosnącego pośrodku drzewa, kierując wzrok ku odległym krajobrazom. Realizacja zdobyła Grand Prix w tegorocznym konkursie Tile of Spain Awards. Zdjęcie: Oleh Kardash Horlay
Z wieży centrum usług turystycznych Lujiatan (proj. MUDA-Architects, 2024) nad rzeką Jinma w Chengdu roztacza się widok na otaczające mokradła. Zdjęcie: Arch-Exist
Zobacz też:
- Szepty wielkiego miasta: Oskar Zięta zaprasza londyńczyków do przełamywania barier
- Platforma z niesamowitym widokiem na Bałtyk, największa sztuczna plaża w Europie i wijąca się promenada
- Warszawski park uznany za najpiękniejszą przestrzeń publiczną w Europie!
