Historia stylu skandynawskiego to wielkie nazwiska, nowatorskie pomysły, ikoniczne projekty i w efekcie - kultowe meble. Narodziny każdego z nich to chyba najistotniejsze daty w historii skandynawskiego designu i każda z nich będzie miała tę samą wartość. Nie mamy ich tu wszystkich, ale wybraliśmy kilka momentów, które szczególnie zapisały się na kartach historii jednego z najważniejszych nurtów światowego designu.
Narodziny stylu skandynawskiego
Styl skandynawski w designie wnętrz i mebli narodził się w pierwszej połowie XX wieku, a zdecydowanego rozpędu nabierał w okresie międzywojennym i latach powojennych, kiedy nurty modernistyczne w architekturze i designie zyskały na popularności. To przesunięcie kulturowe i estetyczne, związane z dążeniem do prostoty formy, funkcjonalności i nowoczesności, miało duży wpływ na skandynawskich projektantów, którzy zaczęli łączyć zasady modernizmu z lokalnymi tradycjami i wartościami, tworząc unikalny styl skandynawski.
W krajach skandynawskich, takich jak Szwecja, Norwegia, Dania i Finlandia, funkcjonalizm zaczął wówczas nadawać ton w architekturze i designie. Projektanci skupiali się na tworzeniu mebli i wnętrz, które były zarówno estetyczne, jak i wysoce użyteczne.
Mistrzowie skandynawskiego designu: Alvar Aalto, Arne Jacobsen, Hans J. Wegner czy Bruno Mathsson, wnieśli do projektowania nowe podejście, które łączyło tradycyjne rzemiosło z nowoczesnym designem. Ich prace cechowała prostota formy, wysoka jakość wykonania i właśnie - funkcjonalność. Sięgali po naturalne materiały, takie jak drewno, wełna, len i skóra, nadając im proste formy oraz nowoczesny, minimalistyczny charakter. Meble, które stworzyli stały się ikonami światowego designu, a produkcja kultowych modeli trwa do dziś. Jednym z nich jest m.in. krzesło Wishbone, które w 1949 roku zaprojektował Hans J. Wegner dla marki Carl Hansen & Søn i od tego czasu jego produkcja odbywa się nieprzerwanie.
Alvar Aalto i kariera fotela stworzonego dla sanatorium
Alvara Aalto uznaje się za jednego z pionierów skandynawskiego designu. Prace jego i jego żony Ainy Aalto, również architektki i projektantki, nadal są inspiracją dla wielu współczesnych twórców. Ich współpraca była kluczowym elementem w rozwoju fińskiego designu i dalej: stylu skandynawskiego. Razem założyli biuro architektoniczne w Helsinkach i wspólnie pracowali nad wieloma projektami, zarówno architektonicznymi, jak i projektami mebli i przedmiotów użytkowych.
Aino i Alvar Aalto pochłonięci pracą nad projektem. Zdjęcie: Materiały prasowe, www.alvaraalto.fi
Za ikoniczne meble Alvara Aalto uznaje się fotel Paimio i Stool 60.
Paimio został zaprojektowany w 1932 roku dla sanatorium Paimio (stąd też wzięła się nazwa fotela) w Finlandii. Charakteryzuje się oryginalną, krzywą konstrukcją i ergonomicznym kształtem, który miał zapewnić pacjentom wygodę i wsparcie podczas regeneracji w sanatorium.
Aino Aalto, fińska projektantka i architektka, żona Alvara. Na zdjęciu z fotelem Paimio (fotomontaż). Materiały prasowe, www.alvaraalto.fi
Stool 60 to kolejny, kultowy mebel, zaprojektowany przez Alvara Aalto w 1933 roku. Stołek zasłynął z zastosowania techniki gięcia drewna, co zastąpiło skomplikowane połączenia wymagające dużego nakładu pracy ręcznej. Wynalazek oznaczał wielki krok naprzód w kierunku prawdziwej masowej produkcji mebli, o co dokładnie chodziło Aalto na początku lat 30. ubiegłego wieku.
Po raz pierwszy Stool 60 został pokazany międzynarodowo na wystawie "Wood Only" w Londynie w listopadzie 1933 roku. Podczas wydarzenia zaprezentowano historię tego mebla, proces produkcji oraz wpływ Stool 60 na dziedzinę designu. Ekspozycja przyczyniła się do znacznego przypływu mebli Aalto do Wielkiej Brytanii, w tym sporej liczby Stool 60 i zapoczątkowała zdecydowanie większe zainteresowanie stylem skandynawskim w tym kraju.
Stool 60 to kultowy taboret zaprojektowany przez Alvara Aalto w 1933 roku. Po raz pierwszy był używany w dużej ilości w nowej bibliotece w Vyborgu - Aalto wygrał konkurs na projekt tej biblioteki. Zdjęcie: Materiały prasowe, www.alvaraalto.fi
Zarówno fotel Paimio, jak i Stool 60 nadal produkowane są przez firmę Artek, która kontynuuje dziedzictwo projektanta i jego żony. Te ikoniczne meble sprzed prawie stu lat nadal cieszą się popularnością wśród klientów na całym świecie.
Sklep Artek w 1935 roku założyli: Alvar i Aino Aalto, Maire Gullichsen i Nils-Gustav Hahl. Poniżej archiwalne zdjęcie sklepu Artek w Helsinkach, następnie w karuzeli: obecne sklepy w Helsinkach (Artek i Artek II Cykl) i sklep w Tokio.
Międzynarodowa kariera stylu skandynawskiego
Skandynawski design zdobył rozgłos i uznanie dzięki wielu znaczącym wystawom, które promowały jego unikalne cechy i osiągnięcia. Te najbardziej rozpoznawalne, które przyczyniły się do sławy skandynawskiego designu, to: "Good Design" w Museum of Modern Art i wystawa "Design in Scandinavia".
Podczas jednej z edycji wystawy "Good Design" w Museum of Modern Art (MoMA) w Nowym Jorku zaprezentowano wiele kluczowych obiektów autorstwa skandynawskich projektantów, w tym krzesło "Ant" Arne Jacobsena z 1952 roku. To wydarzenie przyczyniło się do zwiększenia rozpoznawalności tego modelu krzesła oraz ugruntowania jego pozycji jako ikony designu. "Ant" stał się jednym z najbardziej znanych i cenionych projektów w historii skandynawskiego designu.
"Design in Scandinavia" - to kolejna wystawa, która rozsławiła skandynawski design w Stanach Zjednoczonych. Została zaprezentowana w latach 1954-1957 w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Rozpoczęła swoją trasę w St. Louis, Missouri, w maju 1954 roku, a następnie odwiedziła 23 miasta, w tym: Nowy Jork, Chicago, Los Angeles, Toronto i Montreal.
Podczas tego wydarzenia zaprezentowano szeroką gamę skandynawskiego designu, obejmującą meble, ceramikę, szkło, tekstylia, oraz inne przedmioty użytkowe. Podkreślano prostotę formy tych obiektów, wysoką jakość wykonania oraz wykorzystanie naturalnych materiałów. Wystawa spotkała się z entuzjastycznym odbiorem ze strony publiczności oraz krytyków. Skandynawski design został uznany za nowoczesny, innowacyjny i funkcjonalny, co przyczyniło się do jego popularności na rynku amerykańskim oraz globalnym. Wpłynęło to także na rosnącą międzynarodową sławę projektantów skandynawskich oraz zainteresowanie ich pracami na całym świecie.
Arne Jacobsen. Od krzesła ze stołówki do ikony designu
Historia stylu skandynawskiego to także ikoniczne siedziska duńskiego architekta i projektanta. We wrześniu 1952 roku Arne Jacobsen i producent mebli Fritz Hansen zapisali się na kartach historii designu, wprowadzając na rynek krzesło "Ant". Dziś ten ikoniczny model wciąż jest produkowany w fabryce Fritz Hansen. Pierwszym miejscem, gdzie krzesło zostało użyte, była nowa stołówka w Novo Terapeutisk Laboratorium (obecnie: Novo Nordisk) w Frederiksbergu.
Jacobsen tworząc krzesło "Ant" o sylwetce naśladującej fizjonomię mrówki, podjął wyzwanie, z którym zmagało się wielu jego kolegów architektów i projektantów w tamtym czasie. Chodziło o stworzenie kompaktowego, praktycznego krzesła, które pasowałoby do nowoczesnego wnętrza domowego oraz spełniało warunki produkcji przemysłowej. Tego wyzwania podjęli się m.in. fińsko-amerykański architekt Eero Saarinen, Fin Alvar Aalto, oraz Amerykanie Charles i Ray Eames. Po II wojnie światowej małżeństwo Eamesów eksperymentowało z formowanymi drewnianymi płytami i wiadomo na pewno, że w latach 50. XX wieku Arne Jacobsen trzymał ich krzesło LCM z 1946 roku w swoim studiu projektowym jako inspirację. Jednak przełomowa innowacja - stworzenie siedziska i oparcia z jednej płaszczyzny sklejki - została zapoczątkowana nie przez słynne małżeństwo, ale właśnie przez Arne Jacobsena.
Co ciekawe, na początku Jacobsen miał trudności z przekonaniem Fritza Hansena, że jego nowy projekt krzesła jest wartościowy. Ale w tym czasie Jacobsenowi zaproponowano zaprojektowanie wnętrza nowej stołówki w Novo Terapeutisk Laboratorium. Jacobsen wykorzystał tę sytuację i przedstawił model swojego nowego krzesła dyrektorowi zarządzającemu Novo, Thorvaldowi Pedersenowi. "Ant" spodobało się, a dzięki dużemu zamówieniu - ruszyła produkcja jednego z najważniejszych modeli krzeseł XX wieku i trwa do dziś.
Fotel "Egg" zaprojektowany do hotelowego lobby
Fotel Egg to kolejny projekt duńskiego architekta i projektanta Arne Jacobsena. Został zaprojektowany w 1958 roku dla lobby hotelu SAS Royal w Kopenhadze (obecnie Radisson Blu Royal) i natychmiast stał się symbolem elegancji i nowoczesności. Jacobsen opracował nie tylko plany obiektu hotelowego, ale również projekty wnętrz wraz z pełnym wyposażeniem.
Fotele "Egg" zaskakiwały gości hotelowych swoim kształtem, ludzie pytali, gdzie mogą kupić taki fotel. Jego wyjątkowa forma, wygodne siedzisko i oryginalny design uczyniły go popularnym zarówno wśród architektów, jak i entuzjastów designu na całym świecie. To ikoniczne dzieło sztuki meblarskiej znajduje się w kolekcjach wielu muzeów i jest nadal produkowane przez firmę Fritz Hansen.
Rok 1963. Produkcja fotela Egg w fabryce Fritza Hansena. Zdjęcie: Materiały prasowe, www.fritzhansen.com
Rok 1958, projektant Arne Jacobsen i jego fotele "Egg". Zdjęcie: Materiały prasowe, www.fritzhansen.com
Narodziny IKEA i popularyzacja stylu skandynawskiego
Szwedzki gigant bez wątpienia przyczynił się do popularyzacji stylu skandynawskiego. IKEA została założona w 1943 roku przez Ingvara Kamprada, w 1956 roku IKEA rozpoczęła produkcję mebli. Wkrótce potem firma wprowadziła na rynek swój pierwszy mebel złożony - stołek LÖVET, który okazał się dużym sukcesem i wyznaczył ścieżkę, którą IKEA podąża do dziś.
Dlaczego stołek LÖVET był ważnym punktem na historycznej mapie sklepu? Otóż Gillis Lundgren, projektant mebli dla IKEA, stworzony przez siebie stolik LÖVET próbował upchnąć w bagażniku samochodu - bezskutecznie. Nogi stolika były zbyt długie i Lundgren postanowił je uciąć. To stało się inspiracją do stworzenia pierwszego mebla IKEA do samodzielnego montażu. Narodziła się koncepcja mebli "flat-pack", które mogą być łatwo transportowane i montowane przez samych klientów w ich domach.
Gillis Lundgren był też twórcą regału BILLY, a także fotela wypoczynkowego LUCAS, który dziś jest bardzo poszukiwanym egzemplarzem vintage IKEA.
Kolejnym ważnym wydarzeniem było otwarcie w 1958 pierwszego salonu meblowego IKEA w Älmhult w Szwecji. W 1963 roku IKEA wprowadziła swój pierwszy katalog mebli, który stał się kluczowym narzędziem marketingowym firmy i do dziś sklep z sentymentem wraca do swoich kultowych katalogów IKEA sprzed lat.
Wkrótce potem IKEA zaczęła ekspansję zagraniczną, otwierając swoje pierwsze salony meblowe poza granicami Szwecji. W latach 70. i 80. firma dynamicznie rozwijała się, otwierając nowe sklepy w Europie i na całym świecie, co przyczyniło się znacząco do popularyzacji stylu skandynawskiego na całym świecie.
Stolik LÖVET w katalogu IKEA z 1959. W ofercie sklepu dziś dostępny jest jego następca - stolik LÖVBACKEN, czyli nowa wersja stolika LÖVET - pierwszego mebla, który IKEA sprzedała w płaskim opakowaniu.
Styl skandynawski dziś
Styl skandynawski nadal cieszy się popularnością na całym świecie, a jego wpływ można dostrzec zarówno w projektach wnętrz, jak i w projektach meblarskich. Współczesne interpretacje tego stylu często łączą tradycyjne skandynawskie elementy z nowoczesnymi trendami, tworząc unikalne i oryginalne przestrzenie.
Świat zachwycił się także skandynawskim stylem życia. Ludzie uwielbiają duńskie hygge i uczą się życia w stylu szwedzkiego lagom. Mieszkańcy krajów skandynawskich inspirują miliony osób na całym świecie, a ich wnętrzarskie profile na Instagramie zachwycają. Wybraliśmy 9 skandynawskich kont, które warto obserwować.
