Elbląg zawita w Warszawie 22 czerwca. NIAiU we współpracy z Galerią EL otworzą w Pawilonie wystawowym SARP w Warszawie "Retrowersje. O postmodernistycznej odbudowie Elbląga".
Narrację wystawy tworzą dwie części tematyczne. Pierwsza to historyczno-społeczne tło elbląskiej odbudowy – niepublikowane wcześniej archiwalne fotografie, dokumenty, rysunki i materiały wideo. Natomiast część artystyczna wzbogaca opowieść o powojennej odbudowie o nowe reinterpretacje współczesnych artystów i artystek.
- Zbadamy ruderalną florę ruin Starego Miasta, przyjrzymy się fragmentom historycznych budynków odnalezionych w czasie wykopalisk, zadziwią nas niezrealizowane modernistyczne wizje urbanistyczne, poznamy historię elbląskiego certyfikowanego gruzobetonu, z którego odbudowano Starówkę, zajrzymy do notatek prof. Lubockiej-Hoffmann i poczujemy ducha lat 90. - zapowiada zespół kuratorski wystawy.
Wystawę będzie można odwiedzić w Pawilonie SARP (ul. Foksal 2 w Warszawie) od 22 czerwca do 21 lipca.
Makieta Starego Miasta w Elblągu. Zdjęcie: K. Rodziewicz
Odbudowa Starego Miasta w Elblągu
Zapoczątkowana w latach 80. XX wieku odbudowa zniszczonego w czasie wojny Starego Miasta w Elblągu powszechnie utożsamiana jest z koncepcją Retrowersji, czyli autorską doktryną konserwatorską opracowaną przez prof. Marię Lubocką-Hoffmann.
Jednak Starówka nie odrodziłaby się również bez udziału architektów, archeologów, historyków, społeczników, budowlańców, którzy brali udział w powojennych procesach przywracania jej do życia. Historia odbudowy to także opowieści mieszkańców i mieszkanek – o ich marzeniach, planach i zaangażowaniu.
Widok wystawy Retrowersje, 2023, Galeria EL. Zdjęcie: K. Rodziewicz
Próba powrotu do utraconego charakteru przedwojennego miasta
Kolorowym fasadom elbląskiej Starówki daleko do naśladowczego rekonstruowania form i ornamentów z przeszłości, wtórnej dosłowności czy tandetnej imitacji. Retrowersja stworzyła ramy dla powojennej odbudowy Starego Miasta, na rozpoczęcie którego Elbląg czekał ponad 40 lat, bo aż do drugiej połowy lat 80.
W założeniach konserwatorki Retrowersja to próba powrotu do dawnego, utraconego charakteru przedwojennego miasta wraz z jego niemierzalnymi, ulotnymi wartościami: atmosferą, duchem, nastrojem, tożsamością. Nowe kamienice wyrosły na obrysie historycznych fundamentów, wiernie utrzymując urbanistyczny układ, siatkę ulic i skalę kwartałów. Jednak forma architektoniczna nowych, postmodernistycznych budynków nie rekonstruuje przeszłości dosłownie. Architekci Szczepan Baum i Ryszard Semka pod czujnym okiem konserwatorki, sięgając do lokalnej historii, stworzyli zupełnie nowy świat.
Stare Miasto w Elblągu. Zdjęcie: Archiwum architekta Szczepana Bauma, dzięki uprzejmości Aleksandry Wilde
Retrowersje
Spacerując uliczkami elbląskiej Starówki, zaglądając do kamienic, rozmawiając z mieszkańcami, poczuć można wielowątkowość historii tego wciąż nieukończonego dzieła, jakim jest powojenna odbudowa.
Ma ona bez wątpienia wiele matek i wielu ojców. To sztab archeologów, który pod przewodnictwem małżeństwa Nawrolskich przekopywał, badał i misternie dokumentował gruzy zniszczonego Starego Miasta, które do połowy lat 80. całkowicie dziczało, dając dom ruderalnej roślinności. To architekci snujący szalone wizje kosmopolitycznego powojennego modernizmu, by w latach 1974-76 pod kierownictwem profesora Wiesława Andersa, przy udziale architektów Bauma i Semki, w ramach seminarium SARP Wybrzeże zwrócić się w stronę spokojniejszych, osadzonych w historii rozwiązań w studium urbanistycznym.
Wystawa jest efektem wyjątkowej współpracy dwóch instytucji – Centrum Sztuki Galeria EL w Elblągu i Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki oraz wsparcia wielu lokalnych, elbląskich ekspertów i ekspertek i twórczego zaangażowania artystów i artystek z całej Polski.
Po raz pierwszy wystawę prezentowano w Centrum Sztuki Galeria EL w Elblągu w maju i czerwcu 2023 r. pod tytułem "Retrowersje: Sobie mieszkania - miastu starówkę".
Yesterday`s Power, Filip Rybkowski, 2023. Zdjęcie: K. Rodziewicz
Fasada, Jan Domicz, 2023. Zdjęcie: J. Domicz
Na wystawie będzie można zobaczyć prace następujących artystek i artystów: Maciej Cholewa, Jan Domicz, Roman Fus, Krystyna Jędrzejewska-Szmek i Kasper Jakubowski, Krzysztof Maniak, KinoMANUAL (Aga Jarząb i Maciej Bączyk), Anna Maria Karczmarska i Mikołaj Małek, Anna Królikiewicz (we współpracy z Justyną Kropidłowską), Filip Rybkowski, Dominika Skutnik, Joanna Stachowiak, TURNUS (Marcelina Gorczyńska i Kamila Falęcka), Aleksander Wadas, Wiktoria Walendzik, Ludwik Zamczyński
Zespół kuratorski Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki: Zuzanna Mielczarek i Mateusz Włodarek Zespół kuratorski Centrum Sztuki Galeria EL: Emilia Orzechowska i Maciej Olewniczak
Zobacz też:
- Nagroda Architektoniczna POLITYKI 2024 - laureaci
- Wystawa Ruch Tektoniczny w Muzeum Architektury we Wrocławiu
- Riken Yamamoto: pochwała codzienności
- Uzdrowisko Ustroń: odnowa architektury
- Bogusław Barnaś zaprojektował luksusowy bunkier. Podziemny schron przetrwa wojnę i kataklizmy
