Powrót do dzieł Mariny Abramović
Mariny Abramović nie trzeba przedstawiać. To kluczowa postać w świecie sztuki performance ostatnich 50 lat. Cofnijmy się nieco w czasie, by przyjrzeć się twórczym eksperymentom i poszukiwaniom tej serbskiej artystki, dla której zawsze ciało odgrywało pierwszoplanową rolę.
Jest rok 1974. Młoda, 23-letnia dziewczyna stoi za stołem, na którym dostępnych jest 76 przedmiotów. Niektóre z nich są niewinne: jak szklanka wody, róża czy but, inne przywodzą na myśl potencjalne niebezpieczeństwo, to m.in. nóż, żyletka i pistolet z jednym nabojem. Widzowie stają się uczestnikami tego performance’u, bo udostępnione im instrukcje zachęcają do tego, by zrobić artystce, co tylko się chce, używając jednej z rzeczy umieszczonych na stole. Dziewczyna za stołem to Marina Abramović, która stoi nieruchomo przez sześć godzin.
Wykonując swoje awangardowe dzieło "Rhythm 0", chciała pokazać proces eksploracji ludzkiej natury, obnażając naszą zdolność do empatii i okrucieństwa oraz całego wachlarza emocji, rozciągającego się między nimi. Niektórzy z odwiedzających weszli z Mariną w delikatne i czułe, przyjazne interakcje, inni dali dojść do głosu swoimi brutalnym instynktom. Jak opowiadała później artystka: "ktoś wziął żyletkę, przeciął mi szyję, wypił krew, a ja nadal mam bliznę.”
W 2010 roku, przez siedemdziesiąt pięć dni, przez osiem godzin dziennie, Marina Abramović siedzi na krześle w atrium Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MoMA). Swój performance nazwała „Artysta jest obecny”. Zwiedzający mogli kolejno zajmować miejsce na krześle naprzeciwko Abramović, tworząc razem z nią "symbiotyczne połączenie, wymianę energii", którą artystka uważa za "kluczową dla stworzenia trwałego dzieła sztuki”. Podczas konferencji w 2015 roku Abramowić wyjaśniając swoją koncepcję performance, podkreślała, że „ jest to konstrukcja umysłowa i fizyczna, którą wykonawca tworzy w określonym momencie w przestrzeni przed publicznością; a potem zachodzi dialog energetyczny. Publiczność i wykonawca wspólnie tworzą dzieło.”
"Nude with Skeleton", artystka leży pod plastikowym szkieletem, wystawa Mariny Abramović w Royal Academy of Arts. Zdjęcie: David Parry / Royal Academy of Arts
Nowa wystawa w Londynie
Nowa wystawa w Londynie, przygotowana we współpracy z artystką, imponująco odtwarza niektóre z performance’ów Abramović za pomocą archiwalnych zdjęć. Inne (m.in. "Nude with skeleton" czy „Imponderabilia”) są odgrywane na żywo przez nową generację artystów, którzy zostali przeszkoleni w metodzie Mariny Abramović.
W przypadku "Nude with Skeleton", artystka podkreśla, że szkielet w jej życiu i twórczości odgrywa ważną rolę. "To sposób na stawianie czoła własnej śmiertelności, obawom przed bólem i śmiercią [...] W moich pracach zawsze lubię mierzyć się ze swoimi lękami. Dlatego obecność szkieletu, mycie go, noszenie, patrzenie na niego, stawianie mu czoła - to sposób radzenia sobie z tym strachem.”
Kolejny performance artystki, ponownie odtwarzany podczas londyńskiej wystawy, to „Imponderabilia”. Pierwsza edycja tej intrygującej kreacji została wystawiona w 1977 roku w Galerii Sztuki Nowoczesnej we Włoszech - przez samą pionierkę i jej ówczesnego partnera. Odwiedzający galerię, żeby wejść do budynku, musieli przecisnąć się pomiędzy nagimi ciałami pary.
Wersja z 2023 roku jest bardziej łagodna i daje publiczności możliwość wyboru. To zwiedzający sami decydują, czy chcą przejść przez ten intymny korytarz, czy go ominąć. Intensywne doznania fizyczne i emocjonalne - gwarantowane. Ponadto sama Marina Abramović aktywnie uczestniczy w programie zaplanowanych konferencji i bierze udział w wydarzeniach towarzyszących londyńskiej wystawie. A występy performance odbywają się codziennie.
Gdzie: W Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych, Burlington House, Londyn.
Kiedy: Od 23 września do 1 stycznia 2024 roku.
Artykuł ukazał się oryginalnie na AD FR
