Kawałek Warszawy z żydowską historią
Ten cmentarz jest drugim co do wielkości cmentarzem żydowskim w Polsce. Nekropolia na warszawskiej Woli zajmuję powierzchnię ponad 33 hektarów, a przez to, że znajduje się tu 200 tysięcy macew, jest to jeden z najcenniejszych zabytków małej architektury w tej części Europy. Cmentarz jest czynny i nadal służy żydowskiej społeczności. Początki nekropolii sięgają początków XIX wieku, a nagrobek pierwszej – pochowanej w 1806 roku – osoby można zobaczyć do dziś, był to Nachum, syn Nachuma z Siemiatycz. W czasie II wojny światowej cmentarz został częściowo zdewastowany, a po likwidacji getta w 1942 roku Niemcy wysadzili wszystkie znajdujące się na jego terenie budynki, w tym synagogę.
.jpg)
W centralnej części zaprojektowano ażurowy postument ze stali, w którym ułożono kamienie. Zdjęcie: Bartek Barczyk.
.jpg)
Kamienie mają w kulturze i religii żydowskiej znaczenie symboliczne, dlatego stanowią jeden z najważniejszych elementów tego monumentu. Zdjęcie: Bartek Barczyk.
Pamięć i refleksja
Masowe groby dziesiątków tysięcy Żydów, zmarłych w getcie w czasie wojny, zostały upamiętnione wyjątkowym monumentem autorstwa zespołu Archiworks, który na co dzień zajmuje się architekturą użytkową. Realizacja, stworzona przez Karola Dzika, Krzysztofa Matuszewskiego i Macieja Szpalerskiego, w 2022 roku otrzymała nominację do Nagrody Architektonicznej Prezydenta miasta Warszawy w kategorii „Przestrzeń publiczna”. Za inicjatywą powstania tego miejsca pamięci stała Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie oraz Fundacja Dziedzictwa Kulturowego.
Powstał projekt, który jest przykładem tego, jak współczesna wizja architektoniczna może służyć zbiorowej pamięci i tworzyć atmosferę skłaniającą do refleksji. Koncept pomnika idealnie wpisał się w unikalne otoczenie Cmentarza Żydowskiego. Kształt miejsca pamięci wyznaczają cortenowe ściany, które postawiono tam, gdzie znajdują się granice mogił. Corten to materiał pokrywający się z czasem naturalną warstwą rdzy. Z założenie robi wrażenie postarzonego i kojarzy się z czymś, co uległo destrukcji. Pomiędzy ścianami ułożono płaszczyzny kamieni, które symbolizują pamięć o bezimiennych ofiarach. Kamienie nawiązują do symboliki żydowskiej – są znakiem pamięci. W centrum zaprojektowano ażurowy postument ze stali – w nim także ułożone są kamienie. Jeśli odwiedzicie tę warszawską metropolię, pamiętajcie o tym miejscu.
.jpg)
Ściany z cortenowe wyznaczają granice zbiorowych mogił. Zdjęcie: Bartek Barczyk.
Zobacz też:
5 intrygujących projektów japońskiego duetu architektów SANAA
Świątynie z betonu. 5 kościołów brutalistycznych, które robią wrażenie
Czerwony most w Canada Water – architektura miejska, która dba o dziką faunę i florę
