Wielka Czwórka i inni. Ceramiczna rzeźba kameralna w PRL-u
Mianem „Wielkiej Czwórki” określa się czterech artystów rzeźbiarzy pracujących od 1956 roku w Zakładzie Ceramiki i Szkła Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. Henryk Jędrasiak, Lubomir Tomaszewski, Hanna Orthwein i Mieczysław Naruszewicz mieli za zadanie opracować kolekcję porcelanowych figurek, które byłyby odpowiedzią na ówczesne oczekiwania estetyczne. Celem było nadanie zwykłym porcelanowym bibelotom nowoczesnego charakteru i wyniesienie ich do rangi małych dzieł sztuki.
Pierwszy bal, proj. Eryka Trzewik-Drost, 1958, Zakłady Porcelany Stołowej „Bogucice” w Bogucicach; z kolekcji Tomasza Dziewickiego. Zdjęcie: Muzeum Narodowe we Wrocławiu
W 1957 roku na łamach „Biuletynu IWP” wspomnienie artyści opublikowali artykuł pt. „Rozwijamy rzeźbę ceramiczną”. Ze względu na swój charakter można go śmiało postrzegać jako manifest młodych projektantów, którzy odrzucali przestarzałe i nieatrakcyjne formy porcelany. W ciągu następnych kilku lat „Wielka Czwórka” wypracowała unikalny i na wskroś nowoczesny styl porcelanowych figurek, a ich projekty trafiły do największych polskich fabryk porcelany, od Ćmielowa aż po Wałbrzych.
Cechą charakterystyczną tych figurek było podkreślenie głównego motywu poprzez redukcję drugorzędnych cech, syntezę gestu i ruchu. Projekty artystów z IWP odznaczały się ograniczoną, miękką linią, a zastosowanie asymetrii i żywiołowych kolorów nadało dziełom nowoczesny wyraz.
Ichtiozaurus, proj. Henryk Jędrasiak, 1956, Instytut Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie; ze zbiorów MNWr. Zdjęcie: Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Na wystawie „Wielka Czwórka i inni. Ceramiczna rzeźba kameralna w PRL-u” w Muzeum Narodowym we Wrocławiu można zobaczyć ponad 300 obiektów z kolekcji porcelany Tomasza Dziewickiego, a także obiekty pochodzące z warszawskiego i wrocławskiego Muzeum Narodowego. Wśród eksponatów znalazły się projekty tytułowej „Wielkiej Czwórki”, ale także innych artystów-projektantów, m.in. Henryka Barana, Pawła Karaska, Stanisława Olszamowskiego, Eryki Trzewik-Drost i Zbigniewy Śliwowskiej-Wawrzyniak.
Na wystawie znajdziemy prawdziwe rarytasy. Warto wspomnieć chociaż o niezwykle rzadkich figurkach Lubomira Tomaszewskiego „Jak” i „Sęp” z 1960 roku – obie powstały jedynie jako prototypy, podobnie jak „Ryba płaszczka” Henryka Jędrasiaka. Ze wzorów autorstwa Hanny Orthwein na ekspozycji zobaczymy rzadką figurkę przedstawiającą morsa, natomiast ze wzorów firmowanych przez Mieczysława Naruszewicza „Czajkę”, która choć trafiła do produkcji fabrycznej, to jest jedną z bardzo rzadko spotykanych figurek.
"Siłacz", proj. Lubomir Tomaszewski, 1959, Zakłady Porcelany Stołowej „Ćmielów” w Ćmielowie; z kolekcji Tomasza Dziewickiego. Zdjęcie: Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Wystawa „Wielka Czwórka i inni. Ceramiczna rzeźba kameralna w PRL-u” w Muzeum Narodowym we Wrocławiu jest dostępna dla zwiedzających do 23 lutego 2025 roku.
Szał na porcelanowe figurki z PRL
Figurki z PRL-u przezywają w ostatnim czasie prawdziwy renesans. Pasjonaci designu z lat 50. i 60. szukają oryginalnych figurek na aukcjach i targach staroci. Nierzadko przychodzi za nie zapłacić trzy- a nawet czterocyfrowe kwoty.
Wiele z fabryk porcelany, wykorzystując archiwalne formy, odtwarza kultowe figurki jako limitowane obiekty kolekcjonerskie. Dobrym przykładem jest Fabryka Porcelany Ćmielów, która od 2000 roku regularnie wypuszcza figurki odlewane w formach z lat 50. i 60. Do najbardziej znanych projektów, które odtworzono w Ćmielowie w ostatnich latach należy „Leżąca kotka” zaprojektowana w 1958 roku przez Mieczysława Naruszewicza.
"Leżąca kotka", proj. Mieczysław Naruszewicz, 1958, Zakłady Porcelany Stołowej „Ćmielów” w Ćmielowie; z kolekcji Tomasza Dziewickiego. Zdjęcie: Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Zobacz też:
- Olga Boznańska została patronką roku 2025. W tych muzeach zobaczysz jej najsłynniejsze dzieła
- Wystawy w Polsce w 2025. Tych 7 wystaw nie możesz przegapić
- Wystawa malarstwa Andrzeja Wróblewskiego w Warszawie