Impresjonizm – skąd się wzięła nazwa?
Wszystko zaczęło się w kwietniu 1874 roku. W paryskim atelier fotografa Nadara grupka młodych malarzy zorganizowała wystawę swoich prac. Nowatorski styl obrazów nie wszystkim przypadł do gustu. Słynny krytyk sztuki Louis Leroy w swojej recenzji zmieszał młodych malarzy z błotem, a ich sztukę określił jako „godzącą w dobre obyczaje artystyczne i szacunek dla mistrzów”.
Dziś wiemy, że Leroy bardzo się pomylił. Jednak, gdy spojrzymy na to, w jakich okolicznościach pisał swoją recenzję, można próbować go zrozumieć. W czasie, gdy impresjoniści mieli swoją pierwszą wystawę, na salonach wciąż dominował akademizm ze swoimi doskonałymi proporcjami, tematyką mitologiczno-bilbijną i regułami dekorum, których artyści musieli się trzymać bez względu na wszystko.
Co ciekawe, to właśnie Leroy ukuł termin impresjonizm. Jednym z obrazów wystawianych w atelier Nadara w 1874 roku było słynne dzieło Claude’a Moneta „Impresja – wchód słońca” przedstawiające port w Le Havre. Krytyk w swojej druzgocącej recenzji nazwał ironicznie młodych artystów impresjonistami, nawiązując właśnie do obrazu Moneta.
Claude Monet "Impresja - wchód słońca", 1872. Zdjęcie: Wikimedia Commons
Impresjonizm – cechy
Jakie są cechy impresjonizmu w sztuce? Mówiąc ogólnie, impresjonizm był totalnym przeciwieństwem akademizmu i jego sztywnych zasad. Impresjonizm odrzucił popularną tematykę historyczną, biblijną i mitologiczną akademików. Nie interesowały go również zagadnienia społeczne, jak przedstawicieli realizmu.
Dla impresjonistów temat obrazu nie był ważny – raczej liczył się sam sposób malowania, technika, kolor, forma i gra świateł. Prace impresjonistów przedstawiały przede wszystkim pejzaże, martwe natury, a jeśli ludzie, to z reguły podczas zabawy lub odpoczynku.
Pierre-Auguste Renoir "Bal w Moulin de la Galette", 1876. Zdjęcie: Wikimedia Commons
Impresjonizm spopularyzował również malowanie w plenerze. Do tej pory artyści tworzyli głównie w pracowniach – impresjoniści postanowili to zmienić. Dążąc do uchwycenia ulotnych chwil i wrażeń, większość czasu spędzali, malując w plenerze.
Dzieła impresjonistyczne cechuje spokój i harmonia. To zasługa przede wszystkim jasnej kolorystyki, ograniczonej do 8 podstawowych barw, fascynacji grą świateł oraz nieszablonowym podejściu do kompozycji.
Alfred Sisley "Odpoczynek na brzegu potoku" 1878. Zdjęcie: Google Art Project
Technikę malowania, którą chętnie stosowali impresjoniści określa się mianem dywizjonizmu. Polegała ona na nakładaniu za pomocą czubka pędzla farb o podstawowych kolorach. Plamy barwne z pewnej odległości zlewały się w całość, tworząc barwy uzupełniające, które wydawały się błyszczeć i wibrować.
Dywizjonizm zainspirowały ówczesne odkrycia na polu optyki. Metodę później rozwinęli neoimpresjoniści, tworząc technikę nazywaną puentylizmem. W swoich dziełach puentylizm stosował m.in. Georges Seurat.
Claude Monet "Stogi siana (zachód słońca)", 1890-91. Zdjęcie: Wikimedia Commons
Najwybitniejsi przedstawiciele impresjonizmu
Impresjonizm powstał we Francji, ale jego wpływy szybko rozlały się na Europę i świat. Do najwybitniejszych przedstawicieli impresjonizmu możemy zaliczyć takich artystów jak:
- Claude Monet (1840-1926)
- Pierre-Auguste Renoir (1841-1919)
- Camille Pissarro (1830-1903)
- Alfred Sisley (1839-1899)
- Edgar Degas (1863-1917)
- Berthe Morisot (1841-1895)
- Mary Cassatt (1844-1926)
Impresjonizm wpłynął również na twórczość innych cenionych artystów, m.in.:
- Paul Cezanne (1839-1906)
- Paul Gauguin (1848-1903)
- Vincent van Gogh (1853-1890)
- Georges Seurat (1859-1891)
W Polsce tendencje impresjonistyczne możemy odnaleźć w twórczości Józefa Pankiewicza i Władysława Podkowińskiego. Obaj artyści odwiedzili paryską wystawę Paula Cezanne’a i Claude’a Moneta. Inspiracje francuskim impresjonizmem można odnaleźć szczególnie w ich dziełach z końca XIX wieku.
Władysław Podkowiński "Dzieci w ogrodzie", 1892. Zdjęcie: Wikimedia Commons
Niektórzy z impresjonizmem łączą również Olgę Boznańską. Związki Boznańskiej z francuskim impresjonizmem są raczej powierzchowne i znikome. Artystka nie malowała w plenerze. W przeciwieństwie do impresjonistów stosowała czerń i barwy lokalne. Nie interesowały jej również zagadnienia związane ze światłem i optyką - w swoich obrazach stawiała raczej na analizę psychologiczną i dążyła do silnej ekspresji.
