Purpura tyryjska
Purpura królewska lub tyryjska przez długi czas uchodziła za kolor zarezerwowany dla klasy rządzącej – królów i cesarzy. To właśnie szaty monarchów barwiono na kolor purpurowy. W starożytności głównym ośrodkiem produkcji tego rzadkiego i bardzo drogiego barwnika było fenickie miasto Tyr (dziś Sur w Libanie).
Dlaczego purpura była tak ekskluzywnym kolorem? Na wysoką cenę barwnika wpływ miał przede wszystkim sposób pozyskiwania. Do produkcji barwnika purpurowego wykorzystywano wydzielinę rzadkich gatunków ślimaków. By uzyskać gram barwnika, potrzebnych było aż 12 tysięcy ślimaków! Nic dziwnego, że na purpurowe szaty mogły sobie pozwolić tylko koronowane głowy.
Współczesna wersja purpury tyryjskiej. Zdjęcie: Colorxs.com
Ultramaryna
Do początku XIX wieku kolor ultramaryny uzyskiwano z półszlachetnego kamienia lapis-lazuli, wydobywanego w Afganistanie. Kamienie przez Szlak Jedwabny trafiały do Wenecji, gdzie można było później dostać sproszkowany produkt o najwyższej jakości. Ultramarynę szczególnie upodobali sobie artyści renesansu, chętnie wykorzystując ją w swoich dziełach – to właśnie dzięki barwnikowi ze Wschodu niebo i szaty na obrazach renesansowych mistrzów odznaczają się niezrównaną intensywnością.
Ultramaryna była kolorem luksusowym, ponieważ jej proces produkcji wymagał ogromu pracy i cierpliwości. Kamienie lapis-lazuli wydobywane w Afganistanie należało bardzo dokładnie oczyścić – w przeciwnym razie barwnik mógł stracić na intensywności. Na początku XIX wieku opracowano syntetyczną wersję ultramaryny, przez co farba stała się tańsza i łatwiej dostępna.
Płaszcz Maryi w kolorze ultramaryny na obrazie barokowego artysty Giovanni Battista Salvi da Sassoferrato. Zdjęcie: wikipedia.org
IKB – International Klein Blue
Pod koniec lat 50. XX wieku artysta Yves Klein z pomocą swojego paryskiego dostawcy farb opracował nowy odcień niebieskiego, który nazwał IKB, czyli International Klein Blue. Mocny odcień ultramaryny połączony z matowym spoiwem żywicznym (polioctanem winylu), stał się później głównym bohaterem obrazów Kleina. Według artysty monochromatyczne płótna skąpane w IKB miały otwierać odbiorcę na głębie duchowych przeżyć.
Wykorzystując IKB, Yves Klein stworzył 194 płótna, w których eksperymentował ze skalą i fakturą. Intensywnie niebieskie obrazy Kleina można zobaczyć m.in. w Tate Modern, MoMA czy Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku.
Mumiowy brąz
Ciepły odcień brązu nazywany mumiowym brązem był jednym z ulubionych kolorów artystów z kręgu Prerafaelitów. Ale nie tylko. Koloru chętnie używali też inni XIX-wieczni artyści, w tym Eugene Delacroix. Jak sama nazwa wskazuje, mumiowy brąz produkowano ze sproszkowanych mumii ludzkich i kocich sprowadzanych z Egiptu od XVI do XIX wieku. Wtedy wierzono, że starożytne mumie posiadają magiczne i lecznicze właściwości, dlatego oprócz barwników, wytwarzano z nich również lekarstwa.
Jak przebiegał proces produkcji mumiowego brązu? Mumię suszono, a następnie ścierano na drobny proszek. Następnie łączono z mirrą i innymi spoiwami, otrzymując brązową farbę. Na początku XX wieku ostatecznie zaprzestano produkcji mumiowego brązu ze względów etycznych.
Sir Edward Coley Burne-Jones, "Clerk Saunders", 1861. Zdjęcie: Tate
Vantablack
Vantablack to najczarniejszy odcień koloru czarnego znany obecnie ludzkości. Dzięki nanotechnologii udało się stworzyć materiał przypominający gęstą sieć węglowych nanorurek (5 tysięcy razy cieńszych od ludzkiego włosa). Vantablack jest tak czarny, że pochłania ponad 99% światła, zachowując się podobnie jak czarna dziura.
Vantablack stosowany jest głównie w przemyśle wojskowym i kosmicznym, ale na rynku pojawiły się już pierwsze komercyjne lakiery. Pokryte tym najczarniejszym odcieniem czerni rzeczy (np. samochody) widziane przez ludzkie oczy, zatracają swoje trójwymiarowe kształty.
Samochód BMW pokryty lakierem w kolorze Vantablack. Zdjęcie: materiały prasowe BMW
Paryska zieleń
Zabójczo piękny – i to w dosłownym tego słowa znaczeniu. Paryska zieleń, czyli kolor szmaragdowy zaczęto produkować na ogromną skalę w XIX wieku. Intensywnie zielony kolor doskonale imitujący zieleń przyrody szczególnie przypadł do gustu impresjonistom – Claude Monet chętnie z niego korzystał, malując swoje nenufary. Do wielbicieli toksycznego pigmentu należeli również Paul Cezanne, Vincent van Gogh czy Georges Seurat.
Do produkcji koloru szmaragdowego wykorzystywano sproszkowaną miedź i arszenik. Trujący pigment z czasem wyparła kobaltowa zieleń, ale nie tylko ze względów bezpieczeństwa. Farby na bazie miedzi i arszeniku okazały się dość nietrwałe, a soczysta zieleń z czasem traciła siłę wyrazu.
Vincent van Gogh "Autoportret", 1888. Zdjęcie: wikipedia
